Jarðfræðistofnun Íslands - Icelandic Geological Survey

Atburðir síðustu tveggja vikna við norðanverða Vatnajökul ættu að hafa leitt stjórnvöldum fyrir sjónir mikilvægi þess að þekking þess landshluta sé sem best þekktur. Því er mikilvægt að þeim stofnunum sem ætlað er það hlutverk sé gert mögulegt að sinna þeim verkefnum sem þeim er ætlað samkvæmt lögum.

 Það er það hlutverk Náttúrufræðistofnunar að sinna jarðfræðikortlagningu landsins, eða a.m.k. að hafa umsjón með því verkefni. Sá hluti stofnunarinnar hefur hins vegar verið í slíku fjársvelti að ekki hefur verið hægt að sinna þessu hlutverki sem skyldi.

Eins og fram kemur í viðtalinu við forstjóra Ísor þá hefur sú stofnun staðið að útgáfu jarðfræðikorta og þeir eiga í fórum sínum drög að korti af svæðinu norðan Vatnajökuls. Þetta er afrakstur áratuga vinnu á við kortlagningu á hálendi landsins vegna virkjanaundirbúnings sem Orkustofnun sá um á sínum tíma. Sjálfsagt er að setja kraft í þá vinnu við að gefa þessi kort út og hraða þarf þeirri vinnu og ljúka henni áður en þeir sem unnu verkið verða allir komnir á eftirlaun og þekkingin á þessum svæðum gæti þar með tapast. Einnig er mikilvægt að yngri kynslóðir jarðfræðinga fái þjálfun útivinnu og kortagerð og samnýta færni hinna eldri og reyndar og þeirra sem e.t.v. hafa betri tök á tækninni. Það má hins vegar velta fyrir sér hvar þessi vinna ætti að fara fram.

 Eins og að ofan greinir þá er það lögbundið hlutverk Náttúrufræðistofnunar að hafa umsjón með jarðfræðikortagerð af landinu þó þeim sem við það starfa hafi ekki verið gert mögulegt að sinna því verkefni svo viðunandi sé. Til þess að koma þessum málum í sem bestan farveg væri e.t.v. eðlilegast að jarðfræðikortadeild Ísor yrði sameinuð jarðfræðisviði Náttúrufræðistofnunar og þannig myndaður grunnur að Jarðfræðistofnun Íslands? Þetta er auðvelt í sjálfu sér eins og málum er nú háttað, því báðar þessar stofnanir eru undir Umhverfisráðuneytinu eins undarlegt sem það kann að hljóma, því Ísor starfar "með forgjöf" í samkeppni á ráðgjafamarkaði á meðan Náttúrfræðistofnun sinnir lögbundnum verkefnum af veikum mætti.

Það má vel hugsa sér að hin nýja Jarðfræðistofnun Íslands ráði undirverktaka af frjálsa markaðnum til að sinna kortlagningu á afmörkuðum svæðum, en mikilvægt er að þekkingin og verkstjórnin verði miðlæg.

Þannig gæti Ísor orðið undirverktaki við gerð korta af þeim svæðum sem þeir hafa þegar unnið við. En það gefur reyndar auga leið að fyrst þarf að leiðrétta þá tímaskekkju sem sú stofnun er. Hennar helsta hlutverk í dag virðist vera að koma í veg fyrir að jarðfræðiráðgjöf dafni með eðlilegum hætti á frjálsum markaði, sem hún getur í krafti einokunar undir verndarvæng ríkisins. Henni er t.d. skipuð stjórn þar sem hluti stjórnarmanna hafa á sama tíma setið sem verkefnisstjóri rammaáætlunar auk þess sem í stjórninni situr lögfræðingur og deildarstjóri úr Atvinnuvegaráðuneytinu (iðnaðarráðuneytinu). Þarna eru augljósir hagsmunaárekstrar sem Samkeppniseftirlitið ætti auðvitað að taka til skoðunar. Það er t.d. alveg fráleitt að það ráðgjafar á frjálsum markaði skuli ekki geta leitað inn í ráðuneytin með sín mál án þess að eiga á hættu að málin lendi hjá aðilum sem sitja í stjórnum fyrirtækja sem þeir eiga í samkeppni við!

Nú er tækifæri til að setja kraft í jarðfræðirannsóknir og leiðrétta í leiðinni það "misgengi" sem verið hefur í gangi með því að ríkið sé í samkeppni við einkafyrirtæki á þessum markaði. Fjármögnun á þessu ætti að vera auðveld með gjaldi á þeirrar orku sem aflað hefur verið í krafti þessara rannsókna, bæði jarðhiti og vatnsafl.

Kannski getur Holuhraun orðið það "Matarholuhraun" sem veltir þessum bolta af stað.....?

Vonandi tekur umhverfisráðherra Sigurður Ingi Jóhannsson myndarlega á þessu máli hið fyrsta.....

Virknin við upptök Holuhrauns